Czym jest onycholiza?

Onycholiza, nazywana inaczej odstającym paznokciem. Jest to zaburzenie struktury paznokcia polegające na oddzieleniu się jego płytki od łożyska. Przyczyny odwarstwiania się paznokcia od łożyska mogą być różne: od banalnych urazów, stosowania nieodpowiednich kosmetyków do paznokci, przez infekcje, po poważne choroby. Może pojawić się też w trakcie ciąży. Onycholiza często traktowana jest jedynie jako problem natury estetycznej, jednak nie należy jej lekceważyć. Jeżeli zaobserwujemy u siebie niepokojące zmiany na paznokciu zawsze lepiej skonsultować je z podologiem lub dermatologiem.

Onycholiza przytrafiła się choć raz w życiu większości osób, zazwyczaj po stłuczeniu czy uderzeniu paznokcia. Po pewnym czasie od urazu zauważamy, że paznokieć zmienia kolor i zaczyna odstawać. Potocznie mówi się, że „paznokieć schodzi”. Uszkodzona płytka paznokciowa odwarstwia się od łożyska. Paznokieć staje się biały albo żółtawy. Między płytką a łożyskiem powstaje wolna przestrzeń, wchodzi tam powietrze, złuszczona keratyna i zanieczyszczenia. Może pojawić się u każdego, niezależnie od wieku, chociaż częściej dotyczy dorosłych kobiet. Rozpoznanie onycholizy opiera się głównie na obserwacji zmian w wyglądzie płytki paznokcia. Są one postępujące i w początkowym stadium często niezauważalne.

Przyczyny powstawania

Onycholiza najczęściej dotyczy osób, które noszą długie paznokcie zarowno u rąk jak i u stóp. Paznokcie, które wystają poza opuszek są zdecydowanie bardziej podatne na uderzenia i uszkodzenia mechaniczne. Inne przyczyny występowania onycholizy to:

• noszenie niewygodnego obuwia (zbyt ciasne, na obcasie, z wąskim czubkiem) – permanentny ucisk na paznokcie z zewnątrz,
• mikrourazy spowodowane przez niestaranne wykonywanie manicure lub pedicure,
• zażywanie niektórych leków (antybiotyki, chemia stosowana w leczeniu nowotworów, niektóre leki moczopędne),
• choroby (cukrzyca, łuszczyca, liszaj płaski, atopowe zapalenie skóry, choroby tarczycy, łysienie plackowate)
• niedobory witamin,
• niedokrwistość,
• deformacje kostne ( hallux valgus, palec jeźdźca )
• występowanie guzów łożyska paznokcia,
• alergia,
• uraz mechaniczny,
• zaburzenia krążenia,
• infekcje płytki paznokciowej (grzybica, pałeczka ropy błękitnej, wirus brodawczaka ludzkiego),
• substancje chemiczne (formaldehydy, detergenty, substancje ropopochodne, rozpuszczalniki),
• nadpotliwość,
• uprawianiu niektórych sportów: biegów długodystansowych, które narażają paznokcie na długotrwałe drażnienie oraz gier zespołowych i tenisa, w których z kolei mogą je uszkadzać gwałtowne zmiany kierunku ruchu.

Objawy onycholizy

W początkowym stadium onycholizy odwarstwienie płytki paznokciowej może rozpocząć się od tzw. wolnego brzegu paznokcia lub/i od jego bocznych części. Powstaje często nieregularna granica pomiędzy różową częścią paznokcia a jego wolnym, białym brzegiem w miejscu oddzielenia płytki paznokciowej od łożyska. W przebiegu onycholizy wytwarza się wolna przestrzeń pod płytką paznokciową, w której może gromadzić się brud i fragmenty keratyny. Większa część płytki paznokciowej staje się nieprzezroczysta, z czasem ulega przebarwieniu na kolor żółty, zielony lub biały. Zielonkawe lub brązowawe przebarwienie paznokci może być objawem miejscowego zakażenia przez bakterie z rodzaju Pseudomonas lub grzyby. Jeżeli proces odwarstwiania się płytki paznokciowej postępuje powoli i stopniowo, to zazwyczaj jego przebieg jest bezbolesny. Dodatkowo pod paznokciem, w wolnych przestrzeniach może pojawić się hiperkeratoza.

Rodzaje onycholizy

Onycholiza ma różne przyczyny powstawania. Dlatego też dzieli się na różne rodzaje:

• Onycholiza pierwotna – zwykle występuje u osób, które nadmiernie poddają się zabiegom pielęgnacyjnym stóp lub dłoni. Chodzi też o preparaty, które są stosowane podczas zabiegów w salonie lub w domowym zaciszu. Te preparaty działają drażniąco na płytkę paznokcia. Mowa tutaj o odżywkach, lakierach które zawierają szkodliwe substancje. W trakcie ich stosowania zaleca się robienie przerw, w celu regeneracji płytki paznokciowej. Jednak najlepszym rozwiązaniem jest zaprzestanie ich stosowania, lub wyszukanie na rynku produktów, które mają formułę 7free. Są to produkty z bezpiecznymi składnikami, które są pozbawione szkodliwych substancji takich jak parabeny, formaldehyd, dibutylphthalate (DBP), ksylenu, kamfory, toluenu, żywic formaldehydowych.
• Onycholiza wtórna – pojawia się na skutek przebytych bądź występujących chorób skórnych, takich jak łuszczyca, liszaj płaski, atopowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, czy łysienie plackowate. Występuje też przy zażywaniu niektórych leków albo przy chorobach ogólnoustrojowych, takich jak choroby tarczycy, niedokrwistość, cukrzyca, kiła, toczeń rumieniowaty. Też może powstawać przez pojawienie się grzybów chorobotwórczych, wirusów i bakterii.
• Onycholiza polekowa – mogą ją powodować przede wszystkim antybiotyki np. tetracyklina, które prowadzą do onycholizy w wyniku reakcji fototoksycznej. Sprzyjają jej także psoraleny – fotouczulacze stosowane w leczeniu łuszczycy. Kolejną grupą leków, które mogą wywołać onycholizę są retinoidy doustne stosowane w terapii trądziku. Podobne działanie wykazują też niektóre chemioterapeutyki stosowane w chorobie nowotworowej (działają toksycznie na macierz paznokcia) oraz niektóre leki moczopędne.

Leczenie onycholizy

W leczeniu onycholizy bardzo duże znaczenie ma aktywne poszukiwanie przyczyny powstawania zmian. Po ich ustaleniu lekarz dermatolog lub specjalista podolog są w stanie dobrać odpowiednią dla pacjenta terapię. Im bardziej zaawansowana onycholiza oraz im pacjent jest starszy, tym leczenie schorzenia trwa odpowiednio dłużej. Chodzi głównie o wzrost paznokcia, ponieważ czas potrzebny na odbudowę nowego paznokcia może wynieść od 4 do 6 miesięcy u rąk oraz od 8 do 12 miesięcy u nóg.

Skuteczne leczenie onycholizy polega na wyeliminowaniu czynników uszkadzających płytkę paznokcia, właściwym jej oczyszczeniu i odżywieniu, a także pobudzeniu łożyska do regeneracji. Trzeba odpowiednio pielęgnować paznokcie – zaleca się ich krótkie obcinanie oraz zrezygnowanie z malowania, zakładania hybrydy oraz agresywnego czyszczenia. W razie pojawienia się onycholizy, zwłaszcza u stóp można włączyć do pielęgnacji domowej olejek z drzewa herbacianego. Ma to na celu ochronienie przestrzeni, która powstała pod paznokciem. Takie miejsce jest szczególnie narażone na zakażenia grzybicze i bakteryjne. Nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty, podolog udzieli informacji jaka była przyczyna i co należy zrobić, aby odzyskać zdrowy paznokieć.

Podczas wizyty w gabinecie podologicznym paznokieć zostanie obcięty aż do miejsca, w którym płytka przylega do łożyska, a następnie dokładnie oczyszczony. Łożysko zostanie pobudzone. Do domu zostanie zalecony specjalny preparat, który przyśpieszy wzrost paznokcia, zregeneruje łożysko i zabezpieczy je. Zabieg może być nieprzyjemny i bolesny, dlatego ważne jest to, żeby zajął się nim ktoś, kto dysponuje profesjonalnym sprzętem i odpowiednimi umiejętnościami. W czasie leczenia paznokcia warto uzbroić się w cierpliwość, ponieważ cały proces może trochę potrwać. W tym czasie pomocne będzie włączenie do diety specjalnych suplementów, które wpłyną dodatkowo na kondycję paznokci, czyli te zawierające w składzie np. cynk, biotynę, witaminy z grupy B. Jeśli przyczyną onycholizy są choroby ogólnoustrojowe lub też choroby skóry to należy skupić się na ich wyleczeniu. Niezbędna będzie wizyta nie tylko u podologa, który opracuje uszkodzony paznokieć, ale także wizyta u lekarza specjalisty. Dość często onycholiza jest objawem łuszczycy oraz łuszczycowego zapalenia stawów. Leczenie łuszczycy paznokci jest trudne i z reguły polega na miejscowym stosowaniu glukortykoidów lub w połączeniu z kwasem salicylowym i analogami witaminy D. W przypadku podejrzenia zaburzeń pracy tarczycy pomocne w postawieniu właściwej diagnozy jest badanie krwi. W takim przypadku lekarz może przepisać leki lub suplementy doustne w celu leczenia pierwotnej przyczyny onycholizy.

W przypadku gdy przyczyną jest infekcja grzybicza lub bakteryjna paznokci należy ją zdiagnozować. By to zrobić trzeba wykonać badanie mykologiczne lub bakteriologiczne. O grzybicy może świadczyć pojawienie się na początku przebarwień na paznokciach: białych, żółtawych, z czasem brązowych. Paznokieć staje się gruby i zaczyna się rozwarstwiać. Do tego jest bardzo kruchy. O zakażeniu bakteryjnym mogą świadczyć zmiany zapalne wokół paznokcia oraz zmian koloru paznokcia. Po potwierdzeniu diagnozy podolog zaplanuję terapię. W razie zainfekowania paznokcia przez grzyby chorobotwórcze, podolog skieruje do lekarza dermatologa w celu przepisania leków przeciwgrzybiczych.

Sukcesem terapii jest systematyczność pacjenta oraz regularne wizyty u podologa na oczyszczenie takiego paznokcia. Taka wizyta powinna odbyć się raz na 3 tygodnie w przypadku paznokci stóp, 1,5 tyg w przypadku paznokci dłoni.

Jak zapobiegać?

Bardzo ważne jest zapobieganie nawrotom onycholizy. Ponieważ może ona wynikać z wrażliwości na produkty takie jak akryl, formaldehyd lub aceton, które są stosowane podczas manicure i pedicure, trzeba unikać niesprawdzonych salonów kosmetycznych i wybierać produkty bez alergenów. Sztuczne tipsy nałożone na paznokieć mogą również powodować uraz łożyska paznokcia, w wyniku czego następuje onycholiza. Pilnować długości paznokci. Należy też unikać urazów i kontaktu z substancjami drażniącymi. Utrzymywać łożysko paznokcia w suchości i czystości.

Jeżeli onycholiza dotknęła paznokci u stóp trzeba nosić czyste skarpety, najlepiej z przewiewnego, bawełnianiego materiału. Nosić buty tylko z naturalnych surowców. Dbać o higienę stóp. Jeżeli występuje nadpotliwość, znaleźć przyczynę jej występowania i zacząć leczenie.